رایة الهدی

فی الکافی، عن الصادق (علیه‌السلام)  قال لحُِمران بن أعین، (برادر بزرگ جناب زراره)، یَا حُمْرَانُ! انْظُرْ إِلَى مَنْ هُوَ دُونَكَ فِی الْمَقْدُرَةِ وَ لَا تَنْظُرْ إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقَكَ فِی الْمَقْدُرَةِ فَإِنَّ ذَلِكَ أَقْنَعُ لَكَ بِمَا قُسِمَ لَكَ وَ أَحْرَى أَنْ تَسْتَوْجِبَ الزِّیَادَةَ مِنْ رَبِّكَ عَزَّ وَ جَلَّ[1]

ترجمه:

امام صادق (علیه‌السلام)، اى حمران به كسانى كه پائیین‏‌تر از تو هستند و توانائى آنها از شما كمتر می‌باشد توجه كنید و به بالاتر از خود هرگز توجه نداشته باشید، اگر چنان كنى به آنچه در دست دارى قناعت خواهى كرد. در این صورت شایستگى زیادت از سوی خداوند، پیدا خواهى كرد.

شرح:

این روایت معروفی است، در آن، کم تدبّر می‌شود! بهتر است بگوییم به آن، کم عمل می‌شود! فرمود: ایحمران !به کسی که در امکانات دنیوی پایین تراز توست، نگاه کن !اگر نگاه ما به کسانی باشد که از ما برتر،بالاتر، راحت‌تر، مرفّه‌تر و برخوردارتر و سالم‌ترند، اوّلاً :زندگی تلخ خواهد شد؛ ثانیاً :انسان تشویق خواهد شدبه اینکه بر زخارف دنیاییِ خودش بیفزاید. 

این یک دستور حکیمانه‌ای است که تودۀ مردم بهآن توجه نمی‌کنند! فرد نگاه می‌کند، می‌بیند فلانکس اینطور خانه‌ای، اینطور امکاناتی، اینطورخودروئی دارد، دل او هم به دنبال چنین وضعیاست، قناعت به وضعِ خودش از او گرفته می‌شود.

این، آفتِ بزرگی است، علاجش همین است کهنگاه کنید به کسی که پایین‌تر از شماست. اگرمی‌ینید کسانی درآمدشان چند برابرِ شماست، شما نگاه کنید به آن کسی که درآمد او بسیارکمتر از شماست؛ شما خانه دارید، خودرو دارید،وسائل زندگی دارید، به راحتی از مهمان پذیرائیمی کنید، او چنین امکاناتی ندارد، حتّی توانائیپذیرائی از مهمان نیز برایش نیست.

عین همین دیدگاه، در مورد مسائل جسمی،سلامت و بیماری وجود دارد، تا انسان بیماریجزئی‌ای پیدا می‌کند، اعتراض می‌کند، گاهیناشکری می‌کند!

ببینید کسانی را که از شما ناتوان‌ترند، مریض‌ترند،شما نسبت به آنها خوبید؛ به آن کسی که کمتر ازتو دارد، به او نگاه کن! اگر جملۀ دوم را حضرت نمی‌فرمود، شاید از مفاد جملۀ اوّل این معنا فهمیده می‌شد،لکن تأکیداً ذکر فرمود برای اینکه در ذهن من و شما جا بگیرد؛ به پایینِ دست خودت نگاه کن، و به بالادستِخودت نگاه نکن! نظر به بالادست، هوس تو را، حرص تو را بیشتر می‌کند، قناعت تو را کم می‌کند، تو را واداربه ناشکری و ناسپاسی خدای متعال می‌کند. اگر نگاه تو به مادون بود نه به مافوق، این، نافع‌تر است برایاینکه به آنچه قسمت تو شده است، قانع باشی.

قناعت که کَنزٌ لایَفنَی، واقعاً چیز خوبی است، وقتی قناعت کردی، به آنچه داری شکر کردی، خود این موجبمی‌شود که مستوجب لطف و زیادۀ از جانب پروردگار باشید، لإن شکرتم لأزیدنّکم، خود شکر موجب افزایشنعمت الهی است.[2]