رایة الهدی

به نقل از رسا، حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی استاد برجسته حوزه، امروز در جمع علما و روحانیان در مسجد اعظم قم، به ادامه تفسیر سوره مبارکه نمل پرداخت و گفت: در جریان ملک سلیمان علیه‌السلام برخی از مطالب مربوط به لسان پرندگان است و نطق به این معنی مخصوص انسان نیست و برای این حرف که فقط همان پرندگان به تعلیم حضرت نطق داشتند، سندی ارائه نشده است.

این استاد برجسته تفسیر حوزه علمیه گفت: با توجه به نطق غیر انسان، نباید از او با «الانسان ناطق» تعریف کرد بلکه تعریف صحیح این است: «الانسان حیّ متأله».

وی ادامه داد: درباره عذاب کردن هدهد که حضرت سلیمان به آن تهدید کرده، آمده است که می خواست او را در کنار ناجنس او (زغن) قرار دهد که هم‌صحبتی با ناجنس عذاب بزرگی است و بر طبق همین روایاتی که ذیل این آیه شریفه آمده است بعضی از بزرگان فرموده‌اند «روح را صحبت ناجنس عذابی است الیم».

این استاد عالی حوزه علمیه قم با اشاره به آیه شریفه «فَمَکَثَ غَیْرَ بَعِیدٍ فَقَالَ أَحَطتُ بِمَا لَمْ تُحِطْ بِهِ وَجِئْتُکَ مِن سَبَإٍ بِنَبَإٍ یَقِینٍ» خاطر نشان کرد: جناب زمخشری در ذیل این آیه از گروهی نقل می‌کند که گفته‌اند دلیل بطلان قول رافضه که امام را عالم به همه مسایل و جزئیات می دانند همین آیه است و رهبران الهی یعنی انبیا و ائمه علیهم‌السلام از علم غیب اطلاعی ندارند. سخن زمخشری و این گروهی که از آنها نقل می کند باطل است.

حضرت آیت‌الله جوادی آملی افزود: در علم اصول از مسائل معرفتی، سه قسم باید بحث شود؛ اول «دون الحجة» مثل ظن غیر معتبر و قیاس، قسم دوم که حجت است مثل علم متعارف و طمأنینه در حد علم، قسم سوم هم که در اصول نیست و باید باشد ولی علم اصول این رسالتش را انجام نداده و باید انجام می‌داد و از آن بحث می کرد، علم فوق الحجة است و آن علم ملکوتی و علم غیب است، یعنی علمی است که فراتر از آن است که کاربرد فقهی و اجتماعی داشته باشد.

وی ادامه داد: مرحوم کاشف الغطاء (که فقیهی فحل و سلطان فقه است و مرحوم صاحب جواهر درباره او فرموده است به حدت ذهن او ندیده‌ام) از رسول خدا صلی الله علیه و آله نقل می‌کند که حضرت فرمود (ائمه هم همین‌طورند) وقتی در جامعه حکومت و بین مردم داوری می کنیم «إنما أقضی بینکم بالبینات و الأیمان»؛ ما در این امور به علم غیب عمل نمی‌کنیم، اگر کسی بینه و دلیلی آورد به آن عمل می‌کنیم و مأمور نیستیم جامعه را با علم ملکوتی اداره کنیم؛ البته یک وقت معجزه اقتضا می‌کند که مطلب دیگری است.

این استاد عالی حوزه علمیه قم در ادامه این مطلب گفت: طبق این آیه یقینا پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله از همه امور با خبر است؛ «فسیری الله عملکم و رسوله و المؤمنون» مراد از مؤمنون اهل بیت علیهم السلام است. تحقیقا حضرت همه کارهای شما را می‌بیند، این مسئله عرض اعمال است. بسیاری از کسانی که درباره امام زمان علیه السلام کار می کنند فقط منتظر ظهور حضرتند البته این یک برکتی است، اما عرض اعمال به حضرت را اصلا مطرح نمی کنند. اگر امام زمان علیه السلام هست، می‌بیند و اگر می‌بیند باید درست عمل کنیم.

وی ادامه داد: اگر کسی در محکمه پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بینه دروغ آورد و به نفع او حکم شد نگوید من در محکمه رسول خدا و از دست ایشان این را گرفتم! این قطعه‌ای از آتش است. هر کاری می‌کنیم می بینند ولی به صراحت اعلام کرد در اداره جامعه با علم غیب کاری انجام نمی‌دهیم و الا انسان مجبور است که اطاعت کند و کمال از بین می‌رود. انسان باید آزادانه زندگی کند، اگر این‌طور نباشد بشر در اطاعت مجبور می‌شود؛ پس علم ملکوتی حجت شرعی نیست چون کارهای عادی را با علم عادی حل می‌کنند، همان‌طور که حکیم را برای رفته‌گری انتخاب نمی کنند علم غیب و علم ملکوتی را هم برای کارهای عادی استفاده نمی‌کنند.

این استاد برجسته تفسیر حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: اصول باید ده‌ها بار این مطلب را بگوید، اگر از این مسائل و علمی که حجت شرعی نیست در اصول بحث شود دیگر خطر «شهید جاوید» در پیش نیست، اگر این حرف‌ها در اصول بود دیگر «شهید جاوید» نوشته نمی شد. طلبه‌ای که این حرف‌ها را بفهمد مواظب زبانش هست و دیگر نمی گوید امام حسین علیه‌السلام نمی‌دانست و اگر می‌دانست دیگر نمی‌رفت! وقتی از طلبه‌ای سؤال می کنند امام حسن علیه‌السلام می‌دانست این کاسه دارای سم است یا نه، در جواب می ماند برای این است که درسش را نخوانده است. اگر او می فهمید علم غیب فوق‌الحجه است و کاربرد فقهی ندارد می‌گفت امام حسن علیه‌السلام یقینا می‌دانست این کاسه سم دارد.

وی در ادامه ابراز داشت: خدا غریق رحمت کند سیدنا الاستاد مرحوم علامه طباطبایی را که با چه تلاش و کوششی می خواست این مطلب را به راقم شهید جاوید بفهماند که در نهایت هم نتوانست. سرّش این است که این مطلب نویی است و با یک بار حل نمی‌شود، چندین بار باید درس گفته شود، اشکال شود تا حل شود. یک فحلی مثل مرحوم کاشف الغطاء باید اصول را بازنویسی کند. چون شیعه این حرف‌ها را در کتاب‌ها ذخیره کرده و در حوزه‌ها نیست، زمخشری این طور با صراحت این حرف را می‌زند، هدهد هم که نه علم غیب دارد و نه از علم غیب آگاه است به حضرت سلیمان عرض می‌کند که تو از این مطلب خبر نداری.

حضرت آیت الله جوادی آملی با اشاره به اخبار هدهد از مسائل قوم سبأ خاطر نشان کرد: هدهد اعلام کرد که از نظر حکومتی یک خانمی در رأس قرار داشت که همه امکانات اداره حکومت را دارا بوده و هیچ کمبودی نداشت ولی از نظر اعتقادی و فکری، خود او و قومش آفتاب پرست بودند و فساد عقیدتی داشتند، هدهد اعتقاد این قوم، فساد آن اعتقاد و علت فساد آن را هم بیان کرد که البته این را همه نمی‌فهمند.

وی افزود: مسجد شهادت خواهد داد که چه کسانی آمدند و چه کسانی نیامدند. شهادت می‌دهد ریاکارانه آمدند یا مخلصانه، با چه نیتی آمدند و با چه نیتی رفتند اما نکته اینجا است کسی که حرف مسجد را بفهمد کم است. باید حضرت سلیمان علیه السلام باشد تا حرف هدهد را بفهمد.

حضرت آیت الله جوادی آملی گفت: قرآن هم روش عقلی و فلسفی دارد و هم روش عرفانی، روایات هم همین‌طور است؛ خطبه ها عموما به روش عقلی است ولی دعا و مناجات اهل بیت علیهم السلام به روش عرفانی است و در آنجا سخن از شهود است، طریق سخن هدهد هم لسان فلسفه و برهان است.